ناشنیدههای تاریخی از انتخاب پاپ
روز 13 مارس، یکبار دیگر دود سفید از دودکش کلیسای سیستین واتیکان بیرون آمد تا خبر انتخاب خورخه ماریو برگولیو، کاردینال آرژانتینی به عنوان جانشین پاپ بندیکت شانزدهم را اعلام کند. او که نام پاپ فرانسیس اول را برای خود برگزیده، دویست و شصت و ششمین پاپ و اولین پاپی است که از خارج از اروپا انتخاب میشود. موضوع انتخاب پاپ همواره در طول تاریخ بحثانگیز بوده و پر از نکتههای جالبی است که شاید کمتر دربارهاش شنیده باشید.
1- تا پیش از انتخاب پاپ جدید، پاپ هرگز از خارج از اروپا انتخاب نشده بود.
از سال 1276 میلادی که اولین جلسهء محرمانهء انتخاب پاپ برگزار شد، کالج کاردینالها هرگز پاپی غیراروپایی انتخاب نکرده بود. ایتالیاییها به ویژه حضور چشمگیری در این زمینه دارند و از سال 1523 بدون وقفه رهبری کاتولیکهای جهان را برعهده داشتند؛ ژان پل دوم متولد لهستان در سال 1978 این نوار ممتد را گسست. اگرچه بیش از نیمی از کاردینالهای صاحب رای اروپایی هستند، اما حدود 75 درصد از جمعیت یک میلیارد و دویست میلیون نفری کاتولیکها خارج از اروپا زندگی میکنند، تنها در آمریکای لاتین تقریباً 500 میلیون نفر کاتولیک هستند.
2- طولانیترین زمان انتخاب پاپ حدود سه سال طول کشید.
در قرن سیزدهم، کاردینالهایی که در شهر ویتربو ایتالیا گردهم آمده بودند – در آن زمان انتخاب پاپ در مکانی انجام میشد که آخرین پاپ در آنجا درگذشته بود – پس از دو سال و 9 ماه جانشین کلمنت چهارم را انتخاب کردند. مردم شهر به واسطهء تاخیر چنان مایوس شده بودند که بر سقف ساختمانی که کاردینالها در آن اقامت داشتند اشک میریختند. وقتی سرانجام در سال 1271 گریگوری دهم انتخاب شد، خواست مانع از تکرار چنین اتفاقی شود. در عرض چند سال او مجمع کاردینالها را تاسیس کرد، نشستی پشت درهای بسته که پس از مرگ او کاردینالها خود را در آن محصور میکردند تا زمانی که پاپ جدید را انتخاب کنند. در نتیجهء قوانین سفت و سخت سیستم جدید، اولین نشست کاردینالها فقط یک روز به طول انجامید. این قوانین سخت خیلی زود برداشته شد، اما پس از آنکه انتخاب پاپ یک بار دیگر از آوریل 1292 تا جولای 1294 طول کشید، قوانین حذف شده بار دیگر برقرار شدند. از سال 1831 هیچگاه گردهمایی کاردینالها بیش از یک هفته طول نکشیده است.
3- در سال 1378 میلادی، یک گروه از کاردینالها دو پاپ مجزا انتخاب کردند.
مقر پاپ از سال 1309 در شهر آوینیون فرانسه قرار داشت تا اینکه گریگوری یازدهم آن را در سال 1376 به رم برگرداند. بعد از مرگ او در دو سال بعد، جمعیت خشمگین خواستار جانشینی ایتالیایی برای او شدند تا با انتخاب پاپی فرانسوی این مقام به آوینیون بازگردانده نشود. کاردینالها تسلیم شدند و آرکبیشاپ بارتولومئو پریجینانو را که پاپ اوربان ششم شد انتخاب کردند. اما وقتی پاپ جدید به طور علنی به ستیزهجویی پرداخت، یک کاردینال را احمق خطاب کرده و با دیگری دعوا کرد، کاردینالها انتخابات را باطل اعلام کردند. آنها پنج ماه بعد از نشست اول، نشست دیگری برگزار کردند و این بار کلمنت هفتم را برگزیدند. هر دو پاپ، یکی در آوینیون و دیگری در رم مدعی شدند که رهبر واقعی کلیسای کاتولیک هستند و تا جایی پیش رفتند که همدیگر را تکفیر کردند. در سال 1409 یک نشست برای پر کردن شکاف به وجود آمده برگزار شد، اما کاردینالها تنها موفق شدند پاپ سومی را به این ترکیب اضافه کند. در نهایت، در نشست کنستانس که در آلمان قرار دارد، هر سه پاپ کنارهگیری کردند یا برکنار شدند. این وضعیت که از آن به «دودستگی غرب» یاد میشود با انتخاب مارتین پنجم در سال 1417 به پایان رسید.
کاردینالها در روز اول نشست یک دور رای میدهند و هر روز پس از آن چهار بار برگه رای را پر میکنند (دو بار صبح، دو بار عصر) اگر در یک دور رایگیری اکثریت دو سوم آرا حاصل نشود، از دودکش کلیسای سیستین دود سیاه بیرون میآید. در مقابل دود سفید نشانهء انتخاب پاپ سفید است که پس از پوشیدن لباس سفید در بالکن اصلی مشرف به میدان سنپیتر حاضر میشود تا اولین مراسم دعایش را انجام دهد
4- گردمایی کاردینالها نباید حتماً در رم برگزار شود (اما تقریباً همیشه این اتفاق میافتد).
از زمان پایان «دودستگی غرب» گردهمایی کاردینالها به جز یکبار همیشه در رم برگزار شده است. تنها مورد استثنا در سالهای 1800-1799 در پی مرگ پیوس ششم اتفاق افتاد. او در جریان انقلاب فرانسه زندانی و به فرانسه تبعید شد. چون فرانسویها رم را اشغال کرده بودند، کالج کاردینالها در شهر ونیز و با حمایت اتریش برپا شد. پیوس هفتم که انتخاب شد با وجود اینکه با ناپلئون اول همکاری میکرد اما در سال 1809 به زندان افتاد. او تا پنج سال بعد که حکومت ناپلئون سقوط کرد، آزادی کامل را به دست نیاورد.
5- رسیدن به گردهمایی کاردینالها به ویژه برای کاردینالهای آمریکایی دشوار بود.
آرکبیشاپ جان مک کلوسکی، کاردینال نیویورک در سال 1878 سر وقت به گردهمایی کاردینالها نرسید. کاردینالهای بعدی ایالات متحده هم به دلیل کندی سیستم حمل و نقل در آن دوران مشکلات مشابهی داشتند. از جمله آرکبیشاپ ویلیام اُکانل، کاردینال بوستون که گردهمایی کاردینالها در سال 1914 را از دست داد. اُکانل برای اینکه چنین اتفاقی دوباره رخ ندهد، بعداً برنامهریزی کرد. با مرگ بندیکت پانزدهم در سال 1922 او از بوستون به نیویورک رفت و سوار یک کشتی به مقصد فرانسه شد که فقط میبایست او را میرساند. بعد با یک کشتی سریعتر به ناپل رفت، پرید توی قطار سریعالسیر به مقصد رم و در خیابانها دوید و زمانی رسید که نشست کاردینالها تمام شده بود. پس از آنکه اُکانل پاپ جدید را سرزنش کرد، دورهء انتظار بین مرگ (یا کنارهگیری) پاپ و زمان برگزاری گردهمایی کاردینالها از 10 به 15 روز افزایش یافت، با این اختیار که تا 20 روز امکان افزایش داشته باشد. در گردهمایی بعدی کاردینالها در سال 1939، بالاخره اُکانل توانست رای بدهد.
6- پاپ لزوماً نباید کاردینال باشد.
برای پاپ شدن دو شرط وجود دارد: مرد بودن و غسل تعمید داده شدن در یک کلیسای کاتولیک. گرچه از نظر قانونی صدها میلیون نفر واجد شرایط هستند اما نباید نفسهایشان را در سینه حبس کنند. از سال 1378 که انتخاب اوربان ششم به «دودستگی غرب» انجامید هرگز فردی که کاردینال نباشد، انتخاب نشده است.
برای پاپ شدن دو شرط وجود دارد: مرد بودن و غسل تعمید داده شدن در یک کلیسای کاتولیک. گرچه از نظر قانونی صدها میلیون نفر واجد شرایط هستند اما نباید نفسهایشان را در سینه حبس کنند. از سال 1378 که انتخاب اوربان ششم به «دودستگی غرب» انجامید هرگز فردی که کاردینال نباشد، انتخاب نشده است
7- فقط کاردینالهای زیر 80 سال میتوانند رای دهند.
در سال 1970، پل ششم حق رای را منحصر به کاردینالهایی کرد که زیر 80 سال سن داشته باشند. گفته شد او این کار را برای محدود کردن دورهء رای دادن و جلوگیری از سفر کاردینالهای سالخورده به رم انجام داد. بسیاری از کاردینالهای بالای 80 سال هنوز به واتیکان میآیند و در نشستهای پیش از نشست انتخاب که به مسایل مقدماتی و بحثها پیرامون آیندهء کلیسای کاتولیک اختصاص دارد، شرکت میکنند.
8- برگههای رای کاردینالها بعد از هر دور رایگیری سوزانده میشوند.
کاردینالها در روز اول نشست یک دور رای میدهند و هر روز پس از آن چهار بار برگه رای را پر میکنند (دو بار صبح، دو بار عصر) اگر در یک دور رایگیری اکثریت دو سوم آرا حاصل نشود، از دودکش کلیسای سیستین دود سیاه بیرون میآید. در مقابل دود سفید نشانهء انتخاب پاپ سفید است که پس از پوشیدن لباس سفید در بالکن اصلی مشرف به میدان سنپیتر حاضر میشود تا اولین مراسم دعایش را انجام دهد.
منبع: تاریخ ایرانی